Teungku Chik Panté Kulu

Teungku Chik Haji Muhammad Panté Kulu nakeuh sidroe ulama rayeuek di Acèh nyang droe neuh nyan neutuléh saboh hikayat nyang that geuthèe lam tarèh nanggroë Acèh, Hikayat Prang Sabi.

Riwayat udép

Hikayat Prang Sabi, keunarang sastra prang nyang jeuet keu seumangat hana piyôh Bansa Acèh bak geuprang Kaphé Beulanda lam prang Acèh 1873-1914.

Teungku Chik Haji Muhammad Panté Kulu lahé bak thôn 1251 H (1836 M) di gampông Panté Kulu, Titeuë, Pidië, lam saboh keuluwarga ulama nyang mantong saboh kawôm ngon ulama Tiro.

Masa ubit droeneuhnyan neumeurunoë (beuët) al-Qur’an ngon èleumèe agama Islam lam bahsa Jawoë (Meulayu), sampoë bak masa muda neuh neupeupanyang neubeuët di Dayah Tiro nyang geusatoh lé Teungku Chik Haji Muhammad Amin Dayah Cut, sidroe ulama rayeuek di Tiro nyang barô neugisa dari neukeurija Rukôn Islam keu-limong ibadah haji di tanoh suci Mekkah, Teungku Chik Haji Muhammad Amin that rayeuk peungarôh neuh masa nyan di Acèh.

Na neu meudagang meupadum bak Dayah Tiro nyan Teungku Muhammad, aneuk muada dari gampông Panté Kulu nyan ka hayeuë that bak èleumèe agama teuleubèh lom èleumèe bahsa Arab ngon ka geupeutamat meupadum boh kitab, bak watèe nyan droëneuh nyan kajeuët keu sidroë Teungku Rangkang bak Dayah Tiro. Ngon du'a gurèe neuh Teungku Haji Chik Muhammad Amin laju neulakèe izin neutinggai Dayah keu neujak meununtôt èleumèe agama u Tanoh suci Mekah sira neujak peubuët Ibadah Haji. Di Mekkah droëneuhnyan neu beuët èleumèe agama ngon meumacam èleumèe nyang la'én. Sira neumeurunoë agama gobnyan nacit geupeugot hubôngan ngon ureuëng peumimpén Islam dari macam-macam bansa di dônya masa nyan.

Seubagoë sidroe ureuëng nyang that neugalak keu bideuëng seni ngon sastra, gobnyan that galak bak neubaca kitab-kitab sya'é Arab, utama that keunarang kisah prang bak masa Rasulullah, lagèe kisah teunuléh Hassan bin Tsabit, Abdullah bin Malik dan Ka'ab bin Zubair. Sya'é-sya'é ureuëng nyan keuh nyang jeuët keu seumangat bagi gobnyan nyang mantong muda nyan, sampoë meuhasé jeuet nucok neuduëk nyang that mulia ngon nan gobnyan geuingat lé ummat manusia sampoë 'an jinoe keu sidroe ulama nyang neupeugot sya'é prang paléng rayeuek lam seujarah manusia.

La'én nibak sya'é jihad (diwaanusy-syi'r), Teungku Chik Haji Muhammad Panté Kulu that neugalak bak neubeuët kisah pahlawan-pahlawan Islam lagèe Khalid bin Walid, Umar bin Khaththab, Hamzah, Usamah bin Zaid bin Haritsah, Tariq bin Ziyad ngon la'én-la'én. Kisah-kisah nyan jeuet keu tujuan bak keunarang droeneuhnyan Hikayat Prang Sabi nyang keuneuk neutuléh bak masa ukeuë.

Lheuëh na peuët thôn neuduëk di Mekah, gobnyan ka jeuët keu sidroë ulama rayeuek nyang na jeuet geubôh gla Syaykh (Syèkh) bak awai nan neuh, sampoë di Acèh jeuet keu Teungku Chik.

Prang Acèh

Hibat that peungarôh Hikayat Prang Sabi lam Prang Acèh, jeuet takalon bak curak prang nyang geupeuleumah lé Bansa Acèh bak geulawan Beulanda. Keu conto lagèe lam gamba nyoe, takalon teuntra Beulanda nyang meukarat jih bak jijak prang Kuta Glé lam Prang Batèe Iliëk thôn 1907.

Bak watèe bicah Prang Acèh akibat agresi Beulanda ateuëh Keurajeuën Acèh Darussalam, Teungku Chik Muhammad Panté Kulu teungoh neubeuët di Mekah. Seubagoe sidroe pahlawan nyang ka neutië ngon kisah hudép pahlawan Islam, laju gobnyan meuhajat nyang raya keu gisa u nanggroë, keu neujak bantu prang jihad di nanggroë jak lawan kaphé saban-saban ngon banmandum Bansa Acèh nyang geu pimpén lé ulama seureuta peumimpén Acèh.

Hajat raya lam haté gobnyan keubit hana ék peutheun lé lheuëh neu teupeuë cut aduën neuh nyang jeuet keu sahabat neuh cit, Teungku Chik di Tiro Muhammad Saman ka geucok tanggông jaweuëb keu panglima prang raya di Acèh. Bak akhé thôn 1881 M Teungku Chik Muhammad Panté Kulu neukeubah tanoh mulia nanggroë Mekkah Al-Mukarramah neu gisa u Tanoh mulia la'én nyang geu gla Seuramoë Mekkah.

Lam neuwoë nyan keuh, lam kapai la'ôt antara Jeddah ngon Penang, gobnyan meuhasé neupeugot keunarang saboh kitab nyang that rayeuek yum kitabnyan, Hikayat Prang Sabi, neu hadiah asoë kitab nyan keu peubangkét seumangat Bansa Acèh lam prang suci geulawan Kaphé Beulanda ngon sikutu jih kaphé-kaphé bansa-bansa la'én nyang jiba sajan jih u nanggroë Acèh.

Hikayat Prang Sabi nyang geutuléh lé Teungku Chik Panté Kulu nyoe, nakeuh meucurak sya'é peuët boh bét nyang nakeuh peuët boh kisah:

• Kisah Ainul Mardliyah
• Kisah Pasukan Gajah
• Kisah Sa'id Salmy
• Kisah Muhammad Amin (Lamiët Maté syahid nyang hudép keulayi)

Teuka u nanggroë keunarang nyan laju neupulang keu Teungku Chik di Tiro lé Teungku Chik Panté Kulu, lam saboh acara di Kuta Aneuk Galông.

Teungku Chik Panté Kulu neumeuseureuta sabé lam jihad nyan ngon Teungku Chik di Tiro lam mandum mideuën prang, sampoë bak masa Teungku Chik Muhammad Pante Kulu neugisa u rahmatullah di Lam Leu'ot, Indrapuri, Acèh Rayek ngon geukubu disinan.

Nè seunurat

• Ahmad, Syarwan , MA, Drs. 2006. Teungku Chik Ditiro dan Hikayat prang Sabi. Research Fellow of the Scaliger Institute Leiden University
• Hasjmy, Ali. 1977. Apa Sebab Rakyat Aceh Sanggup Berperang Puluhan Tahun Melawan Agressi Belanda. Jakarta: Bulan Bintang. hal. 49