Ureuëng Dongxiang

Sidroë aneuk miet Dongxiang

Sukèë Dongxiang (nan lam sukèë droë : Sarta or Santa (撒尔塔); haraih China geupeupaneuk: 东乡族; haraih china aseuli: 東鄉族; pinyin: Dōngxiāngzú) nakeuh saboh nibak 56 boh sukèë nyang geupeusah lé kuwasa Rèpublik Rakyat China. Sukèë nyoë leupah le tinggai bak Wilayah Otonomi Hui Linxia, ngon wilayah lingkajih lam propinsi Gansu nibak barat barôh China, na cit kawôm sukèë nyoë nyang tinggai bak Propinsi Wilayah Otonomi Uyghur Xinjiang, Qinghai, ngon Wilayah Otonomi Hui Ningxia. Beunileuëng sukèë nyoë di peubileuëng thôn 2000 nakeuh 513.815 droë.

Sukèë Dongxiang nakeuh sukèë nyang endatu jih sukèë Mongol nyang ka meucawoë deungon meubagoë sukèë bak wilayah nyan. Jinoe sukèë nyoë meu’agama Islam Sunni, na cit padum droë nyang meu’agama Budha.

Asai ngon Ceumateueng

Sukèë Dongxiang thoë that meuhubông deungon Mongol. Ahli-ahli geupiké sukèë nyoe nakeuh sukèë nyang dong keudroë nyang wujôd sabab meuhubông deungon sukèë-sukèë Asia Teungoh, nyan sabab sukèèë-sukèë nyoë keuh nyang geupeugèt sukèë Dongxiang tamong Islam di abad 13.

Saboh hai nyang mongkén, sukèë Dongxiang nyoë nakeuh meu’èndatu bak teuntra Mongol nyang geupinah lé Genghis Khan (1162-1227) u wilayah Hezhou watèë jih meuprang u arah barat, saboh teuëk nyang mongkén, kadang sukèë nyoe nakeuh hasé meucawoë di sukèë-sukèë Mongol, Han, ngon Tibet.

Sukèë nyoë geubôh nan droë jih Sarta nyang hareutoëjih kadang jeuët peutrang asai sukèë nyoë, éhwai nyoë mantöng geupeudakwa. Narit nyang saban, Sart mantöng geungui keu geupeutunyok awak Arab nyang meuniyaga, dudoë narit nyoë ka geungui cit keu geupeutunyok rakyat banda nyang geumarit lam bahsa Tureuki. Nan sukèë nyoë nyang sah, Dongxiang meumakna “gampông timu”. Kata nyoë meu’awai dari éhwai sukèë nyoë nyang mukim di timu nibak gampông mukim sukèë Cina.

Hareukat

Hareukat sukèë Dongxiang phôn jih nakeuh meulampôh atawa blang. Hasé nyang le nakeuh boh gantang, jagông, ngon gandôm. Sukèë nyoë carong bak geupeugèt bungong jaroë, husôihjih ceumeuchop bungong-bungong halôh gamba bak peureumadani.

Bahsa ngon Sikula

Sukèë Dongxiang geupeugah haba lam bahsa Dongxiang nyang tamöng lam ai bahsa Mongol. Sukèë Dongxiang kaya deungon haba babah, bah that pih meunan sukèë nyoë hana haraih droë keu teumuléh bahsa jih. Peubileuëng nanggroë peudeuh sukèë nyoë nakeuh sukèë nyang paléng gasiën deungon paléng niët nyang meusikula geupeubandéng deungon sukèë-sukèë la’én nyang meubileuëng niët bak China, éhwai nyoë deuh dari sukèë Dongxiang nyang lawétjih 1,1 thôn mantöng meusikula. Nyoë jeuët keu mas’alah sabab hana cara keu teumuléh lam bahsa Dongxiang.

Thôn 2004, Ford Foundation geujôk pèng US$ 30.000 keu buët kampanye sikula lam 2 bahsa Dongxiang deungon Mandarin, lam saboh oseuha geupeukureuëng bileuëng putôh atawa teubit sikula. Hasé nibak oseuha nyoë nakeuh miseu kamuih bahsa Dongxiang-China, saboh teuk nakeuh bileuëng nilai ujoë sikula nyang ka ék lawét nyoë.