Prang Blanda (1874-1876)

stasiun geuritan apuy toë meuligoë di Kuta Raja

Prang Acèh, thôn 1874-1876 nakeuh saboh garéh watèe lam prang Acèh nyang teuntra Hindia Beulanda jipeurintah lé Kolonel Peel thôn 1874-1876.

Jeundran Peel nakeuh seunambông panglima prang Beulanda lam prang Acèh nyang meutugaih bak thôn 1874, peunutôh nyang jipeubuët lé Peel nakeuh peunutôh nyang saban jimat lé Jeundran Van Swieten. Meuligoë Acèh nyang ka jikuwasa lé Beulanda yôh nyan ka jeuet keu saboh keumeunangan bak awak nyan, ngon hasé nyan teuntra Beulanda ka jipakat Keurajeuën Acèh bah bék lé geumeuprang ngon awak nyan.

Lam garéh watèe nyang keu lhèe prang Acèh nyan, teuntra Beulanda ka jipeutheun droë jih mantong lam banda. Lheuëh meuhasé jireubôt meuligoë Acèh lé Beulanda, ngon sigra jipeugot da'irah nyan keu pông awaknyan. Bak padum uroë jiduëk disinan barô keuh meuphôm awak nyan, meunyoë da'irah meuligoë nyan nakeuh kon pông nyang paih keu neuduëk teuntra. Keubit lam peukara nyan lé Kolonel Peel ka meukarat bak jimita cara beujeuët jiatô prang meureubôt da'irah la'én u luwa Banda Acèh. Hana jiteubiët saho pih u luwa da'irah Banda Acèh. Awak nyan jikeumeung peugot saboh sistem peutheun droë keu ngon jipeusiëp mandum teuntra, keundran ngon seunjata keu jiprèh saboh prang raya ban sigom Acèh bak thôn-thôn ukeuë nyan.

Keubit that na gura peukara nyang jikeubah lé panglima prang Beulanda seugolom Peel (Van Swieten). Nyata that bak phôn trôh Peel u Banda Acèh ji kalon neuduëk teuntra bak euncit meuligoë Acèh nyan hana meulindông sagai nibak ji seurang lé teuntra Acèh. Peuë lom watèe nyan teungoh keunong sa, kruëng Acèh nyang na ditimu meuligoë keubit hanjeuët jiharap meubacut pih keu ra'uëh meugrak teuntra dari banda u Ulèe Lheuë. Keu meu jijak u timu meutheun ngon ië kruëng Acèh nyang meubura-bura, keu meu jijak u barat meutheun ngon pông geurilla teuntra Acèh lam da'irah beuluka nyang hana pré bak geuprèh teuntra musôh trôh keunan. Ka jipiké lé Peel nakeuh museuti jipuga saboh ra'uëh darat nyang peunténg bagi grak pasukan di Banda Acèh masa nyan.

Seumeuntara Van Swieten ka jiwoë u Batavia ngon disidéh ka jipeuhayeuë-hayeuë droë jih seubagoë pahlawan rayeuëk nyang ka é jiglong ukam kolonial bak saboh neugara meudèelat. Di Acèh lam duwa thôn nyan mantong hana kureuëng nibak 50% teuntra nyang ka hanjeuët jimeuprang lé meuseubab ngon sakét, cidra atawa ka maté jipoh lé teuntra Acèh. Nyan jumeulah teuntra nyang mantong, ngon hana jipeugot keunira keu ureung ranté, namiët teuntra nyang gulam peukakaih prang, si meuranté nyan leubèh kuyut teuh lom bak ta kira kiban keuh hudép awak nyan lam prang nyan. Laju lé Kolonel Peel jipeu-ék lapuran u Batavia keu jilakèe beunantu teuntra nyang mantong sihat ngon mandum peukakaih nyang jipeureulèe leubèh-leubèh lom senjata ngon aneuk beudé.