Geografi

Nibak Wikipedia
Peuta neuduëk bumoë.

Géografi nakeuh èleumèë bhaih muka bumoë, manusia, peunula, hiweuen ngon wasé nibak bumoë. Asai narit geografi geucok nibak bahsa Yunani (γεωγραφία, "geo" bumoë, "graphia" gamba/teunuléh) meumakna "peujeulah bhaih bumoë".[1] Ureuëng phôn nyang ngui narit Geografi nakeuh Eratosthènès (276-194 SM). Di Indônèsia seugolom thôn 1947 geuthèë ngon nan èleumèë bumoë. Geografi geubagi 2 sagoe èleumèë geografi sosial (baih manusia) ngon geografi fisik (baih alam).

Tarèh[peusaneut | peusaneut asai]

Nanggroë Yunani nakeuh saboh nanggroë nyang phôn jithèë ka geurawôn baih geografi seubagoë èleumèë ngön filosofi, ngön nyang pike keu phôn nakeuh Thales nibak Milètus, Hèrodotus, Eratosthènès, Hipparchus, Aristotèlès, Dicaearchus dari Mèssana, Strabô, ngön Ptolemy. nanggroë Romawi geubri seuneujôk nibak peumetaan sabab ureuëng nyan le nyang meurawôn nanggroë dan geutamah lom cura’-cura’ atawa cara-cara barô. Salah saboh cura’ nakeuh periplus, nibak pelabuhan ngön daratan man sipanyang garéh panté nyang jeut geukalön lé ureuëng meulaôt; ceuntô keuphôn nakeuh Hanno sang Navigator nibak Carthaginia lom saboh treuk nibak laôt Erythraea, bandua nyan seulamat di laôt sabab geungui cura’ periplus ngön geuturi binèh panté laôt Mirah ngön Teluk Parsi. bak jameun seuneungöh, ureuëng nanggroë Arab lagèë al-Idrisi, Ibnu Battuta ngön Ibnu Khaldun geuplara ngön sabé geubangön pusaka nanggroë Yunani ngön Romawi. Ngön geumeujak Marco Polo, geografi ka meusipreuëk keu mandum nanggroë Iërupa. Oh leuh abad keu-18 geografi ka jithèë seubagoë èleumèë nyang jeut keu beunagi nibak kurikulum di universitas di Iërupa (nyang peuphôn Paris ngön Berlin),.

Sagoë Geografi[peusaneut | peusaneut asai]

Géografi Fisik[peusaneut | peusaneut asai]

Géografi fisik (atawa fisiografi) peupusat keu géografi seubagoë èleumèë bumoë. baih nyoe neupeutrang mangat leubèh tapham bideuëng fisik bumoë ngön laén lom, lagèë : litosfèr, hidrosfèr, atmosfèr, pedosphère, lom baih flora fauna lam dônya (biosfèr).

Géografi Manusia[peusaneut | peusaneut asai]

Géografi manusia nakeuh sagoë geografi nyang meupusat bak bideuëng saleuë' (pola) nyang membeuntôk manusia sibagoë masyarakat sosial. lam nyoë jitmöng baih budaya, sosial, politék lom ekonomi manusia.

Géomatika[peusaneut | peusaneut asai]

Geomatika nakeuh sagoë geografi nyang ka lahé bak teungöh thôn 1950. Geomatika kajeut keu èlèmèë nyang luwah, geungui cara lagèë SIG ngön PJ.

Geomatika meulipôt lapang luwah bideuëng nyang meupawôt ngön analisis spasial, lagèë Kartografi, Sistem Informasi Geografis (SIG), Penginderaan jeuôh, lom sistem peuteuntèë neuduëk global (GPS).

Géografi règional[peusaneut | peusaneut asai]

Geografi regional nakeuh sagoë geografi nyang geuprunoë da'irah nibak mandum meubileung ukô lam dônya. niët phôn nakeuh beujeut keu tapham, atawa jeut tapeuhareutoë jeunèh-jeunèh sipat-sipat wilayah dari drah alam lom manusia.

Geografer nyang jithèë[peusaneut | peusaneut asai]

Gamba nibak Gerardus Mercator, nyang peuhasé proyèksi mercator.

Di meuyub nyoë na padum-padum droë ureuëng nyang geupadoli, geupeuna, lom nyang geutém meubuët nibak bideuëng geografi, nakeuh:

  • Eratosthènès (276 SM - 194 SM) - nyang meubileuëng batèë (ukôran) bumoë.
  • Strabo (64/ 63 SM) - nyang tuléh baih Geografi, salah saboh kitab phôn nyang peujeulaih baih geografi.
  • Ptolemy (90 - 168) - gabôngan èleumèë Yunani ngön Romawi geupeuna lam kitab Geographia.
  • Al Idrisi (bahsa Arab: أبو عبد الله محمد الإدريسي , Latén : Dreses) (thôn 1100-1165/66) - nyang peugöt Nuzhatul Mushtaq.
  • Gerardus Mercator (1512-1594) - kartografer nyang caröng ka meuhasé geuteumaeung saboh cara keumeungui proyeksi mercator.
  • Alexander von Humboldt (1769-1859) - jipeunan seubagoë du geografi modèrèn, jipeuteubiët Kosmos lom nyang peudöng sub-bideuëng biogeografi.
  • Carl Ritter (1779-1859) - jipeunan du nibak geografi modèrèn. geumeuduëk phôn geografi nibak Universitas Berlin.]]
  • Arnold Guyot Henry (1807-1884) geucatèt seuneusôn lapéh èh (glètser) lom peumeuphôm lam seuneugrak lapéh èh, nyang meuteuntèë nibak jimeulé èh nyang bagah.
  • William Morris Davis (1850-1934) - du geografi Amèrika lom nyang peukeumang nibak siklus erosi.
  • Paul Vidal de la Blache (1845-1918) - nyang peudöng sikula geopoliték di Peurancis, lom nyang tuléh bhaih-bhaih geografi manusia.
  • Sir Halford Mackinder John (1861-1947) - waki nyang peuphôn nibak LSE, atawa Asosiasi Geografis.
  • Carl O. Sauer (1889-1975) - tokoh geografi budaya.

[peusaneut | peusaneut asai]

  1. ^ "Online Etymology Dictionary". Etymonline.com. Retrieved 2009-04-17.