Bumoe

Planèt bumoë

Bumoe geukalön di angkasa

Bumoe (lambang: ) nakeuh planèt keulhèe nyang paléng rab ngön mata uroe dan planèt nyang paléng padat ngon nyang keulimong rayek di antara lapan planèt lam sistem mata uroe. Bumoe nakeuh planèt nyang paléng rayek lam kawan peuet planèt nyang na lam sistem mata uroe. Bumoe meujan geukheun cit dônya atawa Planet Biru.

Bumoe ka na yôh 4,54 miliar thôn u likot. Meukheuluk udep ka na ateueh rueng bumoe sangkira 3,5 miliar thôn u likôt. Biosfer bumoe lheueh nyan trép bak trép geuubah atmosfer ngon keuadaan fisik dasar laenjih, nyang geupeumungken keujadian reproduksi organisme seureuta geubeuntuk lapisan ozon, nyang meusigo ngön mideuen magnet. Bumoe geuteugah radiasi mata uroe nyang bahya ngon geupeumungkén meukheuluk udep mikroskopis keu jiudép ngon aman di darat. Sipheuet fisik, seujarah geologi, ngön orbit bumoe geupeumungkén udep jeuet bertahan.

Asoe

Litosfer Bumoe teuplah keu padum-padum boh segmen kaku, atawa lempeng tektonik, nyang meu-ubah-ubah di mandum permukaan Bumoe seulama meujuta-juta thon. Lubeh nibak 70% bumoë teutôb lé ie, ngon nyang la'én nibak nyan nakeuh banuwa ngon pulo-pulo nyang na le la'ôt ngon sumber ie nyang jeuët keu peuneujeuët hidrosfer. Kutôb bumoë kayém that teutôb ngon ié jeue; ié jeue nyang le di Antartika ngon ié jeue di kutub. Dalam bumoë mantöng aktif, ngon inti njang leubèh dalam nakeuh beuso, inti luwa nakeuh cairan nyang peugot medan magnet, ngon lapisan nyang leubèh leubèh padat di dalam mantöng.

Orbit

Bumoe meu interaksi gravitasi deungen objek laen di angkasa, terutama mata uroe ngen buleun. Watee geukeulileng Mata Uroe lam saboh orbit, Bumoe meu'ubah bak sumbu jih 366,26 kali, nyang peuget 365,26 uroe mata uroe atawa saboh thon sidereus. Putahan Bumoe bak sumbu jih meu'ubah 23,4° nibak serenggangan bidang orbit, nyang peuget perbedaan musem di permukaan Bumoe deungen periode saboh thon tropis (365,24 uroe mata uroe). Buleun nakeuh saboh-saboh jih satelit alami bumoë, nyang mulai geubimbéng bumoë kira-kira 4,53 miliar thôn nyang ka u likôt. Interaksi gravitasi antara Bintang ngon Bumoe geupeusiblah pasang, geupeutentei sumbu jih, dan seucara meutahap geupeutren rotasi Bumoe.

Meukheuluk udép

Bumoe nyoe nakeuh teumpat tinggai keu meuribe-ribe makhluk udep, termasok manusia. Sumber daya mineral bumoë ngon produk biosfer la'én geubantu keu peuseudiaan sumber daya keu geudukung populasi manusia global. Wilayah bumoë nyang ka jiduek lé manusia ka geupeusapat lam 200 nanggroë nyang meukuasa, nyang saléng meuhubông ngon saboh la'én meulalu diplomasi, pariwisata, perdagangan, ngon aksi militer.

Eu cit

• Langèt
• Planèt
• Buleuen