Eu ne keu Acèh

{{Kotakinfo provinsi
| nan               = Acèh
| nan la'en         = نڠݢرو اچيه دار السلام
| gamba             = Meuseujid Raya.JPG
| nan gamba         = Masjid Raya Baiturrahman di [[Banda Aceh]]
| alam              = Flag of Aceh, Indonesia.svg 
| lambang           = Coat of arms of Aceh.svg 
| peuta             =  Aceh in Indonesia.svg
| koordinat         = {{coord|5|33|0|N|95|19|0|E|type:adm1st_scale:ID}}
| motto             = "Pancacita"
| hymne             = "Aceh Mulia"
| dasa hukom        = UU RI No. 24/1956{{br}}UU RI No. 44/1999{{br}}UU RI No. 18/2001{{br}}UU RI No. 11/2006 (Pemerintahan Aceh)
| uroe buleuen      = [[7 Desember]] [[1959]]
| kode BPS          = [[1100]]
| nang nanggroe     = [[Banda Aceh]]
| walinanggroelink  = Wali Nanggroë
| nan wali nanggroe = Paduka Yang Mulia [[Malik Mahmud|Malik Mahmud al-Haytar]]
| gubernurlink      = Dapeuta Gubernur Acèh|Gubernur Acèh
| nan gubernur      = Safrizal ZA (Pj.)
| dau               = Rp. 2.060.263.235.000.-
| dauref            = (2013)<ref>{{cite web|url=http://www.djpk.depkeu.go.id/regulation/27/tahun/2013/bulan/02/tanggal/04/id/873/|title=Perpres No. 10 Tahun 2013|date=2013-02-04|accessdate=2013-02-15|archivedate=2013-02-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130214064515/http://www.djpk.depkeu.go.id/regulation/27/tahun/2013/bulan/02/tanggal/04/id/873}}</ref>
| luwaih            = 58.375,63
| ureueng duek      = 5.570.453
| ureueng duek thon = 30 Juni 2024
| ureueng duek ref  = <ref>[http://www.bps.go.id/tab_sub/view.php?kat=1&tabel=1&daftar=1&id_subyek=12&notab=1 Sensus Penduduk 2010]</ref>
| kabupaten         = 18<ref>{{Cite web |title=Jumlah kabupaten di Aceh menurut "Aceh dalam Angka", 2010, Badan Pusat Statistik Aceh |url=http://aceh.bps.go.id/ada2010/bab1/letak_geografis.html |accessdate=2013-04-15 |archivedate=2011-12-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111228085514/http://aceh.bps.go.id/ada2010/bab1/letak_geografis.html }}</ref>
| kota              = 5<ref>{{Cite web |title=Jumlah kota di Aceh menurut "Aceh dalam Angka", 2010, Badan Pusat Statistik Aceh |url=http://aceh.bps.go.id/ada2010/bab1/letak_geografis.html |accessdate=2013-04-15 |archivedate=2011-12-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111228085514/http://aceh.bps.go.id/ada2010/bab1/letak_geografis.html }}</ref>
| kecamatan         = 276<ref>{{Cite web |title=Jumlah kecamatan di Aceh menurut "Aceh dalam Angka", 2010, Badan Pusat Statistik Aceh |url=http://aceh.bps.go.id/ada2010/bab1/letak_geografis.html |accessdate=2013-04-15 |archivedate=2011-12-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111228085514/http://aceh.bps.go.id/ada2010/bab1/letak_geografis.html }}</ref>
| gampong           = 6.455<ref>{{Cite web |title=Jumlah gampong/kelurahan di Aceh menurut "Aceh dalam Angka", 2010, Badan Pusat Statistik Aceh |url=http://aceh.bps.go.id/ada2010/bab1/letak_geografis.html |accessdate=2013-04-15 |archivedate=2011-12-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111228085514/http://aceh.bps.go.id/ada2010/bab1/letak_geografis.html }}</ref>
| ureueng           = [[Ureuëng Acèh|Acèh]], [[Ureuëng Gayo|Gayo]], [[Ureuëng Aneuk Jamèë|Aneuk Jamèë]], [[Ureuëng Singké|Singké]], [[Ureuëng Alaih|Alaih]], [[Ureuëng Teumiëng|Teumiëng]], [[Ureuëng Kluët|Kluët]], [[Ureuëng Dèvayan|Dèvayan]], [[Ureuëng Sigulai|Sigulai]], [[Ureuëng Pakpak|Pakpak]], [[Ureuëng Haloban|Haloban]], [[Ureuëng Lekon|Lekon]] dan [[Ureuëng Niëh|Niëh]].<ref>http://www.waspada.co.id/index.php?option=com_content&view=article&id=6474:aceh-gelar-kongres-Suku-daerah&catid=13:aceh&Itemid=26</ref><ref>http://www.rakyataceh.com/index.php?open=view&newsid=3337</ref>
| agama             = [[Islam]] (98,5%), [[Kristen]] (1.1%),  lainnya (0.5%)
| bahsa             = [[Bahsa Acèh|Acèh]], [[Bahsa Gayo|Gayo]], [[Bahsa Aneuk Jamèë|Aneuk Jamèë]], [[Bahsa Singké|Singké]], [[Bahsa Alaih|Alaih]], [[Bahsa Teumiëng|Teumiëng]], [[Bahsa Kluët|Kluët]], [[Bahsa Dèvayan|Dèvayan]], [[Bahsa Sigulai|Sigulai]], [[Bahsa Pakpak|Pakpak]], [[Bahsa Haloban|Haloban]], [[Bahsa Lekon|Lekon]], [[Bahsa Niëh|Niëh]] dan [[Bahsa Indonesia|Indonesia]].<ref>http://www.waspada.co.id/index.php?option=com_content&view=article&id=6474:aceh-gelar-kongres-bahasa-daerah&catid=13:aceh&Itemid=26</ref><ref>http://www.rakyataceh.com/index.php?open=view&newsid=3337</ref>
| zona              = [[WIB]]
| web               = http://www.acehprov.go.id/
|pad=Rp. 2.060.263.235.000.-|nan waki gubernur=-|rumoh=[[Rumoh Acèh]]|padat=91,12|lagu=[[Aceh Mulia]] <small> (Himne Raseumi )</small><br>[[Bungong Jeumpa]]|ref=|nan sekretaris da'irah=Azwardi (Pj.)|luwaih darat=57.365,67|luwaih ie=29.611,11|nama=Serambi Mekah}}

'''Acèh''' yakni saboh da'irah kusuih lagèë saboh nanggroë nyang leubeh rayeuk kuwasa nibak [[propinsi]] laen di Indônesia nyang na di pulô [[Ruja]] atawa jinoe geukheun pulô [[Sumatra]]. Acèh nakeuh propinsi nyang neuduk jih blah ujông röt barat wilayah [[Indônèsia]]. Blah röt ateuëh na [[La’ôt Banggali]], [[La'ôt Hindia]] blah röt barat, [[Seulat Malaka]] blah röt timu ngôn blah rot tunong na ladôm wilayah prôpinsi [[Sumatra Utara]]. Nang nanggroë Acèh nakeuh [[Banda Acèh]].

== Tarèh ==
Nibak masa Sultan [[Éseukanda Muda|Iskandar Muda]] Meukuta Peukasa Alam mat kuasa, Acèh nakeuh saboh nanggroë nyang leupah that kaya ngön makmu. Yôh nyan, wilayah [[Keurajeuën Acèh Darussalam]] trôk u binèh pasi [[Minangkabau]]. Kuasa Acèh trôk cit keudéh u [[Perak|Pirak]], Malaysia jinoe. Keurajeuën Acèh Darussalam bak masa nyan ka na hubôngan ngön keurajeuën-keurajeuën la’én lam dônya, lagèë Keurajeuën [[Tureuki Utsmani]], [[Mughal]] di Hindustan, [[Safawi]] di [[Iran]] jinoë, [[Maghréb]], [[Inggréh]], [[Peutugéh]] ngön le la’én lom keurajeuën nyang na lam dônya yôh masa nyan.

== Geografi ==
Acèh nakeuh saboh propinsi nyang teuduek blah röt ateuh garéh khatulistiwa. Luwah Acèh nakeuh 55.392 km<sup>2</sup>. Tanöh Acèh mandum jiduek nibak pulo [[Ruja|Sumatra]], [[Indônèsia]]. Seulaén di pulo nyan, wilayah Aceh na cit bak pulo-pulo nyang ubeut, lagèë Pulo [[Simeulue]], Pulo Breueh, Pulo Nasi dan Sabang. Daerah Acèh na sit nyang meugunong-gunong. Mandum nyan teuduek di daerah [[Gayo]] yakni wilayah Aceh nyang timang bak teungoh. Daerah di Acèh nyang paléng manyang nakeuh [[Gunong Leuser]] nyang manyang jih trok 3.404 mètè di ateuh la'ôt. Bak teungoh tanoh Acèh na [[Danau La'ôt Tawar]] nyang uroe nyoe jiwoe u wilayah [[Acèh Teungoh|Aceh Teungoh]].

Keuadaan cuaca di Acèh nakeuh su-um, atawa tropis. Rata-rata su-um jih antara 23<sup>°</sup>—32<sup>°</sup>C di da'irah rab ngön la-ôt; atawa 12<sup>°</sup>—22<sup>°</sup>C meunyoe di da'irah nyang manyang. Tiep thôn, musém ujeun di Acèh nakeuh bak antara 1.000 sampoë 3.000 mm.

== Ureuëng duëk ==
[[File:Neusu Inscription.jpg|thumb |Prasasti Neusu  di Museum Aceh]]

Jumulah ureuëng nyang na di Acèh sampoë thôn 2010 nakeuh 4.494.410 droë. Karab mandum jumulah ureuëng nyan tinggai di gampông-gampông; dit nyang tinggai di banda. [[Banda Aceh]] nakeuh makuta propinsi Acèh, teuduëk bak ujông paléng barat pulo [[Sumatra]]. Seulaén [[Banda Aceh]], [[Lhokseumawe]] nakeuh kuta keuduwa nyang paléng meuceuhu sabab di sinan na peurusahaan-peurusahaan ureuëng luwa, miseuëjih [[PT Arun]] ngön [[PT Pupuk Iskandar Muda]].

Karab mandum ureuëng Acèh nakeuh dari suku Acèh. [[Gayo]] ngön [[Alas]], mandum suku nyan tinggai di da'irah nyang leubèh manyang. Mandum ureuëng Acèh nyan ureuëng [[éseulam]], nyan kira-kira na 96%. [[Bahsa Acèh|Basa Acèh]] nakeuh basa nyang geungui lé karab mandum ureuëng Acèh. Seuleubèh nyan, geungui basa [[bahsa Indônèsia|Meulayu-Indôn]].

Nanggroë Acèh nakeuh rumoh dari mandum budaya ngön leumbaga peundidikan, mandum nyan nakeuh di [[Banda Aceh]]. [[Meuseujid Raya Baiturrahman]], nyang na di [[Banda Aceh]], geupeudöng bak watèë prang ngön Beulanda bak abad keu-19. [[Musium Aceh]], cit na di [[Banda Aceh]], nakeuh saböh teumpat nyang geupeugöt deungôn hana payah geungui labang. Na cit saboh kuburan ureuëng Beulanda, [[Kerkhof]], di [[Banda Aceh]] nyang disinan geukubu 2.000 droë teuntra Beulanda nyang maté watèë masa [[Prang Acèh]] bak thôn 1873-1914. [[Taman Sari]], saboh taman nyang na rab [[Meuseujid Raya Baiturrahman]], di dalam jih na saboh [[Gunongan]]. [[Gunongan]] nyan nakeuh saboh bangunan nyang beuntuk jih lagèë gunong nyang geupeugöt bak masa [[Sultan Iskandar Muda]], thôn 1600.

== Ékônomi ==
[[Beureukaih:Replika pesawat Seulawah RI 001, pesawat pertama Republik Indonesia; 2013.jpg|250px|jmpl|ka|Modèl kapai Seulawah RI-001]]
Karab mandum pabrék di Acèh nakeuh pabrék gaih. Mandum pabrék nyan na di [[Lhokseumawe|Lhôkseumawè]]. [[Lhokseumawe|Lhôkseumawè]] nakeuh saboh da'irah di Acèh nyang mandum pabrék na teudöng di sinan. Di [[Lhokseumawe|Lhôkseumawè]] na teudöng pabrék gah, baja, ngön pabrék keureutah. Adak pih meunan, buet ureung Acèh rata-rata nakeuh geujak u blang geupula padé, atawa geupula boh kayèë atawa ôn kayèë. Ureuëng Acèh na cit geupula bak lawang, kupi, ngön bakông.

Jalan raya nyang meuhubông dari [[Banda Aceh]] sampoë u [[Medan|Mèdan]] na di da'irah blah barôh Acèh. Na cit jalan-jalan ubeut nyang meuhubông u da'irah-da'irah nyang meubukét, lagèë jalan u [[Takengon|Takéngon]]. Seula'én jalan raya nyan, na cit jalan raya nyang meuhubông u da'irah blah tunong Acèh. Miseuë jih u [[Meulaboh|Meulabôh]]. Jalan nyoë meusambông cit u [[Medan|Mèdan]] nyang meutumèë ngön [[Gunong Leuser]].

Di Acèh na 4 böh peulabôhan kapai la'ôt. Peulabôhan la'ôt nyang paléng rayeuk na di [[Lhokseumawe|Lhôkseumawè]]. Bandara keu kapai na 5 böh cit di Acèh: saböh di [[Lhokseumawe|Lhôkseumawè]]; saböh di Tapaktuan; saböh di [[Meulaboh|Meulabôh]]; saböh di [[Banda Aceh]]; dan saböh di [[Sinabang]], [[Simeulue]]. Nyang paléng rayeuk na di [[Banda Aceh]], nan jih [[Bandara Sultan Iskandar Muda|Bandara Sultan Iskandarmuda]].

== Peundidikan ==
[[Beureukaih:Gedung utama rektorat Universitas Syiah Kuala, Banda Aceh.jpg|jmpl|250px|Geudông Birô Rèktor Unsyiah]]

Universitaih nyang na di Acèh, na padum boh jeunèh, miseujih:

'''Universitaih negeri'''
*[[Universitas Syiah Kuala|Universitaih Syiah Kuala]]
* Universitaih Islam Negeri Ar-Raniry
*[[Universitaih Malikussalèh|Universitaih Malikussaleh]]
* Universitaih Samudra
* Universitaih Teuku Umar
* Politeknik Negeri Lhokseumawe
* Politeknik Negeri Aceh
* STAIN Malikussaleh
* STAIN Zawiyah Cot Kala
* STAIN Gajah Putih
* STAIN Teungku Dirundeng

'''Universitaih swasta'''
* Universitaih Abulyatama
* Universitaih Almuslim
* Universitaih Muhammadiyah Aceh
* Universitaih Iskandar Muda
* Universitaih Serambi Mekkah
* Universitaih Jabal Ghafur
* Universitaih U'budiyah Indonesia
* Politeknik Indonesia-Venezuela

== Kabupatèn di Acèh ==
[[Beureukaih:Aceh Regencies.png|300px|jmpl|ka|Ceu kabupatèn nyang na di Acèh]]
<onlyinclude>
{| class="wikitable"
! Numbôi
! Kabupatèn/Kuta
! Nang nanggroe
! Keucamatan
! Gampông
|-
|| 1 || [[Kabupatèn Acèh Barat]] || [[Meulaboh]] || align="right" | 12 || align="right" | 321
|-
|| 2 || [[Kabupatèn Acèh Barat Daya]] || Blangpidie || align="right" | 9 || align="right" | 132
|-
|| 3 || [[Kabupatèn Acèh Rayek]] || [[Janthoë]] || align="right" | 23 || align="right" | 592
|-
|| 4 || [[Kabupatèn Acèh Jaya]] || Calang || align="right" | 6 || align="right" | 172 
|-
|| 5 || [[Kabupatèn Acèh Tunong]] || Tapaktuan || align="right" | 16 || align="right" | 369
|-
|| 6 || [[Kabupatèn Acèh Singké]] || Singkil || align="right" | 10 || align="right" | 127
|-
|| 7 || [[Kabupatèn Acèh Teumiëng]] || Karang Baru || align="right" | 12 || align="right" | 128
|-
|| 8 || [[Kabupatèn Acèh Teungöh]] || [[Takèngon]] || align="right" | 14 || align="right" | 268
|-
|| 9 || [[Kabupatèn Acèh Teunggara]] || Kutacane || align="right" | 11 || align="right" | 164
|-
|| 10 || [[Kabupatèn Acèh Timu]] || Idi Rayek || align="right" | 21 || align="right" | 580
|-
|| 11 || [[Kabupatèn Acèh Barôh]] || [[Lhôk Sukôn, Acèh Barôh|Lhôk Sukôn]] || align="right" | 27 || align="right" | 1.160
|-
|| 12 || [[Kabupatèn Bener Meriah]] || [[Simpang Tiga Redelong]] || align="right" | 7 || align="right" | 232
|-
|| 13 || [[Kabupatèn Bireuën]] || [[Kabupatèn Bireuën|Bireuen]] || align="right" | 17 || align="right" | 514
|-
|| 14 || [[Kabupatèn Gayo Lues]] || Blang Kejeren || align="right" | 11 || align="right" | 97
|-
|| 15 || [[Kabupatèn Nagan Raya]] || Suka Makmue || align="right" | 5 || align="right" | 213
|-
|| 16 || [[Kabupatèn Pidië]] || [[Sigli]] || align="right" | 22 || align="right" | 946
|-
|| 17 || [[Kabupatèn Pidië Jaya]] || [[Meureudu]] || align="right" | 8 || align="right" | 215
|-
|| 18 || [[Kabupatèn Simeuluë]] || Sinabang || align="right" | 8 || align="right" | 135
|-
|| 19 || [[Kuta Banda Acèh]] || [[Kuta Banda Acèh|Banda Acèh]] || align="right" | 9 || align="right" | 80
|-
|| 20 || [[Kuta Langsa]] || [[Kuta Langsa|Langsa]] || align="right" | 5 || align="right" | 52
|-
|| 21 || [[Lhôk Seumaw‘è|Kuta Lhôk Seumaw‘è]] || [[Lhôk Seumaw‘è]] || align="right" | 4 || align="right" | 67
|-
|| 22 || [[Kuta Sabang]] || [[Kuta Sabang|Sabang]] || align="right" | 2 || align="right" | 18
|-
|| 23 || [[Subulussalam]] || [[Subulussalam]] || align="right" | 5 || align="right" | 74
|-
|| || '''Jumlah''' ||  || align="right" | '''264''' || align="right" | '''6.656'''
|}
</onlyinclude>

== Peunajôh Acèh ==
[[Beureukaih:Mie Aceh with beef.jpg|300px|jmpl|ka|Mie Aceh nyang geujampu ngön sie]]

Di Acèh na jeunèh peunajôh nyang hana di da'irah la'én. Peunajôh-peunajôh nyang na di Acèh miseuëjih ''timphan'', ''sië kamèng'', ''sië reubôh'', ngön peunajôh ''[[meuseukat]]''. Di da'irah [[Sabang]] na jithèë peunajôh ''dhôi'' nyang na rasa nyang meula'én-la'en. Di [[Meureudu]], kabupatèn [[Pidie Jaya]], na peunajôh nyang geukheun ''adèe'', nyang di da'irah Acèh la'én geukheun ''bingkang''. Di [[Acèh Barôh]] atawa Aceh Utara na ''martabak böh driën'' nyang ka geuthèë mangatjih. Meunye di [[Bireuen|Bireuën]], peunajôh nyang geuthee nakeuh ''saté matang'' nyang asaijih dari [[Matang Glumpang Duwa, Bireuen|Matangglumpang Dua]]. Peunajôh Acèh nyang jai ta tumèë di luwa da'irah Acèh nakeuh ''mi Acèh'' nyang geutageuën deungôn kuwah nyang keu'eung.

== Keutrangan ==
<references/>

== Asai teunuléh ==
* Forbes, Dean K. "Aceh." Microsoft® Student 2009 [DVD]. Redmond, WA: Microsoft Corporation, 2008. Microsoft ® Encarta ® 2009. © 1993-2008 Microsoft Corporation. All rights reserved.

== Peunawôt luwa ==
* [http://acehprov.go.id// Situs resmi pemerintah provinsi] ([[Bahsa Indônèsia]])

{{Aceh}}
{{Commons|Aceh}}
{{DEFAULTSORT:Aceh}}
{{Commonscat|Aceh}}{{Authority control}}
[[Kawan:Acèh| ]]
[[Kawan:Provinsi di Sumatra]]
[[Kawan:Pulo Ruja]]
[[Kawan:Indônèsia]]
[[Kawan:Propinsi di Indônèsia]]